چنبره «اژدهای زرد» بر اقتصادهای عربی

در همین راستا شش ماه پس از سفر شی جینپینگ، رئیس جمهور چین به عربستان سعودی و برگزاری نشست مشترک با کشورهای عربی، بار دیگر رهبران پکن و اعراب خلیج فارس دورهم جمع شده‌اند تا همکاریهای دوجانبه و چندجانیه در عرصه اقتصادی و تجاری را تقویت کنند. به گزارش روزنامه الریاض عربستان روزهای یکشنبه و دوشنبه (21و 22 خرداد) میزبان بزرگترین نشست تجاری مشترک چین و اعراب خواهد بود. کنفرانس تجاری دو روزه اعراب و چین، پذیرای بیش از 3000 نماینده تجاری و دولتی از 23 کشور و منطقه از جمله چین و هنگ کنگ می‌باشد.

وزارت سرمایه گذاری عربستان سعودی با مشارکت دبیرخانه اتحادیه عرب، شورای ارتقای تجارت بین‌المللی چین و اتحادیه اتاق‌های تجاری کشورهای عربی با شعار «همکاری برای رفاه» این نشست را برگزار خواهند کرد.

این نشست با هدف تقویت و تحکیم همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین کشورهای عربی و چین و بررسی فرصت‌های سرمایه گذاری داخلی برگزار می‌شود و بخش‌های متنوعی از جمله فناوری و تحقیقاتی، زنجیره تامین نفت و گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی، املاک و مستغلات، مواد معدنی، حمل و نقل، بهداشت، داروسازی، استارتاپ‌ها، ورزش‌های الکترونیکی، گردشگری و امنیت غذایی را دربرمی‌گیرد. همچنین، در این کنفرانس تجاری، درباره سرمایه‌گذاری و تامین مالی طرح «یک کمربند و یک جاده» چین بحث و گفتگو خواهد شد. علاوه براین، دستور کار این نشست تجاری شامل ۸ جلسه گفتگوی اصلی، ۱۸ کارگاه آموزشی و نشست‌های خصوصی با تعدادی از شخصیت‌های مهم شرکت کننده در این رویداد است که هدف آنها معرفی ابتکارات و فرصت‌هایی است که نقش مهمی در تشدید همکاری بین چین و کشورهای عربی ایفا می‌کند.

محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در سخنرانی خود تاکید کرد که نشست عربی-چینی با هدف بالا بردن سطح همکاری‌ها و ایجاد صفحه جدیدی از شراکت برگزار می‌شود. رئیس جمهور چین نیز گفت که نشست عربی -چینی یک رویداد مهم است و روابط دو طرف را به سوی آینده‌ای بهتر سوق می‌دهد. جهان و منطقه خاورمیانه وارد مرحله جدیدی از تحولات شده که نیازمند تقویت همکاری‌ها و شراکت است.

خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان هم در اظهار نظری مدعی شد که این کنفرانس نقطه عطفی در توسعه مشارکت استراتژیک بین جهان عرب و چین خواهد بود. وانگ ونبین سخنگوی وزارت خارجه چین در این باره گفت:«از سال ۲۰۰۵ تاکنون، ۹ کنفرانس تجاری و هفت سمپوزیوم سرمایه گذاری برگزار شده است. موفقیت اولین نشست چین و کشورهای عربی که سال گذشته برگزار شد، انگیزه جدیدی را برای توسعه روابط چین و کشورهای عرب بوجود آورده است».

انتظار می‌رود این کنفرانس به روابط تجاری بین عربستان و غول نوظهور آسیایی کمک کند، زیرا هر دو کشور در حال حاضر بر توسعه چندین بخش استراتژیک متمرکز هستند.

یکه‌تازی چین در تجارت عربی

چین که خود را برای ابرقدرتی در دهه آینده آماده می‌کند، به کشورهای صاحب انرژی در خلیج فارس به شدت نیاز دارد تا بتواند بخشی از نیازهای اقتصاد رو به رشد خود را از این منطقه تامین کند. در سال 2022، چین اولین اجلاس سران کشورهای عربی و چین و اولین اجلاس سران چین و شورای همکاری خلیج فارس را برگزار کرد و تعهد خود را به تقویت مشارکت‌های استراتژیک در منطقه و ترویج توسعه اقتصادی فراتر از منافع سنتی انرژی خود نشان داد. دخالت فزاینده چین در خاورمیانه عامل مهمی در شکل دادن به چشم‌انداز ژئوپلیتیکی منطقه است و پیامدهای قابل توجهی بر سیاست جهانی دارد و گواه این است که منافع اقتصادی و سیاسی چین تحت تلاش‌های این کشور برای دسترسی به منابع و بازارهای حیاتی در سطح جهانی گسترش یافته است.

پکن، عربستان را به خاطر در اختیار داشتن ذخایر عظیم انرژی و همچنین به دلیل جایگاه این کشور در بین کشورهای عربی، متحد کلیدی در غرب آسیا درنظر می‌گیرد. از اینرو، عربستان به سرعت در فهرست مقاصد سرمایه‌گذاری داغ برای شرکت‌های چینی قرار گرفته است، زیرا این کشور آنچه که بسیاری از چینی‌ها آنرا «اصلاحات و گشایش» می‌نامند، پشت سر گذاشته است.

عربستان از سال 2001 بزرگترین شریک تجاری چین در غرب آسیا بوده و چین هم بزرگترین شریک تجاری عربستان در دهه اخیر بوده است. بر اساس گزارش وزارت خارجه چین، تجارت کالا بین دو کشور در سال 2022، با 32.9 درصد افزایش به 116 میلیارد دلار رسیده است. بر اساس آمارها، عربستان فقط 65 میلیارد دلار به چین نفت صادر کرده که رقم قابل توجهی به شمار می‌رود و با 30 تفاهم‌نامه‌ای که سال گذشته امضا شد، قرار است حجم تجارت بین دو کشور در سالهای آینده گسترش پیدا کند.

در این راستا، شرکت آرامکو عربستان، بزرگترین شرکت صادرکننده نفت جهان، در ماه مارس تاسیس یک پالایشگاه و کارخانه پتروشیمی یکپارچه بزرگ را که هزینه آن بالغ بر 10 میلیارد دلار می‌شود را در استان لیائونینگ چین اعلام کرد که نشان می‌دهد که مبحث انرژی در روابط دو کشور نقش مهمی ایفا می‌کند. در ماه می، شرکت آهن و فولاد بائوشان چین هم برنامه‌های خود را برای سرمایه‌گذاری در 15 پروژه در منطقه اقتصادی راس الخیر عربستان برای تولید صفحات فلزی اعلام کرد.

شرکت‌های فناوری چینی برنامه تحول چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان را فرصتی برای تعامل تجاری طولانی‌مدت با مشتریان سعودی می‌دانند و به همین خاطر است که  2000 نفر از فعالان اقتصادی چین در کنفرانس تجاری حضور دارند تا بخشی از بازارهای عربی را در اختیار خود بگیرند.

چین علاوه بر عربستان، با دیگر کشورهای عربی هم روابط درهم تنیده‌ای دارد. چین یک قرارداد 60 میلیارد دلاری برای خرید گاز طبیعی مایع از قطر امضا کرده و با امارات هم برای ارسال کاوشگر به ماه مشارکت کرده است. چین همچنین در تقویت استراتژی‌های سایبری محلی با امارات همکاری می‌کند و این توافقنامه‌ها به تبدیل چین به یک قدرت تکنولوژیکی کمک می‌کند. همچنین، توافقنامه تجارت آزاد شورای همکاری خلیج فارس در فهرست دستور کار دیپلماتیک چین قرار گرفته است تا بتواند در این بخش به شرکای عربی خود کمک کند.

همکاری بین چین و کشورهای عربی در همه عرصه‌ها، از تجارت و انرژی گرفته تا امور دفاعی، افزایش یافته است، در حالی که نفوذ ایالات متحده در منطقه به طور کلی کاهش یافته است. در زمانی که تنشها بین شیخ‌نشین‌های خلیج فارس با آمریکا در حال تشدید است، چین سعی دارد این کشورهای غنی از انرژی را به اردوگاه خود کشانده و وزن سیاسی و اقتصادی خود را در برابر رقیب سرسخت خود ارتقا دهد. لذا، مقامات واشنگتن نسبت به ورود قدرتمند چین به غرب آسیا به شدت ابراز نگرانی کرده‌اند.

باتوجه به اینکه تحولات جهانی پس از جنگ اوکراین در حال تغییر است، چین و روسیه سعی دارند تا از ضعف غرب استفاده کرده و نظم نوینی را در جهان ایجاد کنند که بسیاری از کشورها در مدار قدرتهای شرقی قرار داشته باشند و کشورهای عربی و صاحب نفت و گاز در این میان نقش مهمی در پیشبرد برنامه‌های چین خواهند داشت. به گفته ناظران، توسعه روابط بین چین و کشورهای عربی، اتحاد و همکاری کشورهای در حال توسعه را به ارتقا می‌دهد و مشترکاً صلح و توسعه جهانی را ترویج می‌کند.

 باتوجه به اینکه چین خاورمیانه را بخشی از راهبرد کلان «یک کمربند و یک جاده» خود می‌داند سعی دارد با افزایش سطح تعاملات خود با کشورهای عربی بتواند در آینده این طرح جهانی خود را عملی کند. از اینرو، چین در توسعه زیرساخت‌های جهان عرب در بنادر و حمل‌ونقل بین‌المللی که منطقه عربی را به جهان متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام داده است تا اعراب جایگاه خود را به عنوان یک پل ارتباطی بین آسیا، اروپا و آفریقا تقویت کنند. اگرچه تاسیس طرح کلان چین، به هزینه‌های هنگفتی نیاز دارد اما با توجه به تقویت روابط کشورهای آسیایی با چین و تقابل با آمریکا در عرصه جهانی، چینی‌ها بیش از پیش روز این پروژه خود متمرکز شده‌اند. زیرا، در صورتی که کمربند و جاده، محقق شود، چین نبض بازار تجارت جهان و کریدورهای ریلی را در دست خود خواهد گرفت و آمریکا را کنار خواهد زد.

چین علاوه بر موضوعات اقتصادی، رواط نظامی خود را با اعراب افزایش داده است و احتمال می‌رود در آینده به فروش تسلیحات گسترده به این کشورها اقدام کند. 

نیاز اعراب به فناوری‌های به روز چین

 کشورهای عربی به طور فزاینده اصل عدم مداخله و تعهد چین به حفظ منافع مشترک از طریق استقلال و خودمختاری را گزینه‌ای جذاب می دانند زیرا آنها به دنبال تنوع بخشیدن به روابط اقتصادی و امنیتی خود هستند و این رویکرد با تمایل کشورهای منطقه برای خودمختاری و انعطاف بیشتر در روابط خارجی خود همسو است.

کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی هم که برای چند دهه تحت فرمان آمریکا بودند، اکنون شرایط جهانی را به خوبی درک کرده‌اند و سعی دارند در روابط خود بین شرق و غرب موازنه‌ای برقرار کنند و به همین دلیل به سمت پکن متمایل شده‌اند. سران عرب متوجه این واقعیت هستند که جهان به سمت نظام چندقطبی در حرکت است و چنگ زدن به تنها ریسمان پوسیده و قدرت رو به افول آمریکا، برای آنها گران تمام خواهد شد و درصدد تنوع بخشی به متحدان جهانی خود برآمده‌اند.

کشورهای عربی به دلیل نیاز به مهارت و تخصص با فناوری پیشرفته، به سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی کشورهایی مانند چین در صنایع نفت و گاز نیاز دارند. ظرفیت فناوری چین نیز از جمله نیازهای کشورهای عربی است و در نتیجه، چین می‌تواند سهم زیادی در تحول اقتصادی این کشورها داشته باشد و هر دو طرف از این تحول به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سود خواهند برد.

به گفته ناظران، درحالی که چین به دنبال گسترش نقش خود به عنوان یک قدرت با فناوری پیشرفته و استفاده از داده‌ها به عنوان ابزاری برای ارتقاء تحول و توسعه اقتصادی است، کشورهای عربی هم به دنبال دیجیتالی کردن و تنوع بخشیدن به اقتصاد خود هستند و این نیاز مشترک، دو طرف را به سمت همگرایی بیشتر سوق داده است.

کنفرانس تجاری ریاض درحالی برگزار می‌شود که عربستان، بزرگترین صادرکننده نفت خام جهان و بزرگترین اقتصاد عربی، با هدف کاهش وابستگی به نفت و مدرن سازی کشور با صنایع جدید در چارچوب چشم‌انداز اقتصادی 2030، در پی تعمیق روابط با پکن است تا از توان و ظرفیتهای تکنولوژیکی این کشور برای تحقق برنامه‌های جاه‌طلبانه خود بهره ببرد.